नक्कली अडिटर विरुद्ध प्रहरीमा उजुरी ! नक्कली डाक्टरजस्तै नक्कली अडिटरलाई पक्रला त प्रहरीले ?

५०० बढी नक्कली अडिटर सक्रिय 

लेखा व्यवसायीहरुलाई नियमन गर्ने संस्था नेपाल चार्टर्ड एकाउन्टेन्टस् संस्था (आइक्यान) का अनुसार नेपालको सन्दर्भमा चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट (सिए) र रजिस्टर्ड अडिटर (आरए) गरी दुईखाले लेखापरीक्षकहरु हुन्छन् । जसलाई नेपाली लेखा व्यवसायलाई नियमन गर्ने निकाय नेपाल चार्टर्ड एकाउन्टेन्टस् संस्था (आइक्यान) ले लाइसेन्सको रूपमा सर्टिफिकेट अफ प्राक्टिस (सीओपी) दिने गर्छ, जसको आधारमा लेखापरीक्षकले कुनै पनि संस्थाको लेखापरीक्षण गर्न पाउँछन् ।  यस्तो इजाजतनै नभएकाहरुले पनि आफुलाई अडिटर भएको भन्दै लेखापरिक्षणको काम लिने गरेका छन् । स्रोतका अनुसार यस्ता लेखापरीक्षकहरु नेपालमा ५०० भन्दा बढी छन् । ‘कसले कारवाही गर्ने नक्कली अडिटरहरुलाई ? आइक्यानमै कार्यरत केहि कर्मचारीका आफन्तसमेत यस्तो धन्दामा लाग्ने गरेका छन् । यसको उजुरी प्रहरीमा गरिएको छ ।  अव प्रहरीले कस्तो कारवाही गर्ने हो, त्यो भने हेर्न बाँकी नै छ ।’ नयाँ बानेश्वरमा लेखापरिक्षण फर्म संचालन गरेर बसेका अर्का एक सिएले बताए ।    

यसकारण नक्कली अडिटरको बिगबिगी 

कुनै पनि कम्पनीले लेखा परीक्षण गराउनु अनिवार्य काम हो । कुनै पनि सरकारी काम गर्दा वा संस्थागत रूपमा बैंकसँग विभिन्न काम गर्दा वा संस्थागत रुपमा ऋण लिँदा विभिन्न ठाउँमा अनिवार्य रूपमै लेखा परीक्षण प्रतिवेदन माग गरिन्छ । ‘यसरी चाहिने लेखा परीक्षण प्रतिवेदनमा साना कम्पनीको अडिटरसँग पहुँच नहुँदा वा सक्कली लेखापरीक्षकसँग चिनजान नहुँदा यस्ता नक्कली लेखापरीक्षणको बिगबिगी बढेको हो । सेवाग्राहीलाई सेवा चाहिने हो । उसले त्यो काम गर्न पाउँछ वा पाउँदैन भन्ने खासै हेक्का हुँदैन । छाप अरूको नाममा भए पनि मतलब हुँदैन । नक्कली अडिटरले आफ्नै हिसाबले त्यसको व्याख्या गरिदिएको हुन्छ,’ लेखापरीक्षक रमेश थापाले भने ।  आइक्यानले उचित नियमन नगर्दा सक्कली लेखापरीक्षकलेनै नक्कली लेखापरीक्षकलाई आफ्नो छाप भाडामा दिने गरेका छन् । आफ्नो कीर्ते सही गर्न पनि छुट दिएका छन् । यसबापत मासिक वा वार्षिक रुपमा सक्कली लेखापरीक्षकले तोकिएको भाडाबापतको रकम लिने गर्छन् । विशेषगरी आइक्यानबाट लेखापरीक्षण गर्ने इजाजत पाएका तर आफ्नै व्यवसाय गरेकाले यसरी भाडामा आफ्नो छाप प्रयोग गर्ने दिने गरेको अर्का लेखा परीक्षक एस थापा बताउँछन् ।

कानुन व्यवसायी पनि नक्कली अडिटर ! 

नयाँ बानेश्वरमा एक कन्सल्टेन्सी चलाएर बसेका ईश्वर श्रेष्ठ भन्छन्, ‘मैले त लेखा परीक्षणलगायत सबै काम गर्न एकजना वकिललाई विगत तीन वर्षदेखि लगातार लगाइरहेको छु । लेखा बनाउने कामदेखि कर चुक्ता ल्याउने कामसम्म उसैले गरिरहेको छ ।’ आफैं लेखा बनाउनु र आफैं लेखापरीक्षण गर्नु गैरकानुनी भएको थाहा नभएको बताउँदै उनी भन्छन्, ‘हामीलाई कसले के काम गर्न पाउँछ भन्ने मतलब हुँदैन । हामीलाई त काम भए पुग्यो ।’ आफूले चिनेका साथीको कम्पनीको काम पनि वकिलले नै गर्ने गरेको बताउँदै उनले कसले के काम गर्न पाउँछ भन्ने हेक्का राख्न आफूहरुलाई आवश्यक नरहेको समेत जिकिर गरे । अझ बजारमा केहि नक्कली अडिटरहरुले त आफैं बोक्सी आफैं झाँक्रीको शैलीमा समेत काम गर्ने गरेका छन्कु । कुनै पनि लेखापरीक्षकको काम भनेको व्यवस्थापनले बनाएको लेखा ठीक छ वा छैन भनेर आफ्नो सुझाव दिने हो । तर, बजारमा रहेका यस्ता नक्कली लेखापरीक्षकले विभिन्न संस्थाहरुको लेखा समेत आफैँ बनाइदिन्छन् । अडिटर रमेश थापा भन्छन्, ‘आफैँले बनाएको लेखाको आफूअनुकूल व्याख्या गरी प्रतिवेदन बनाउँदा, लेखा परीक्षण गर्नुको खास अर्थ नै भएन । सीमित उद्देश्यका लागि मात्र चाहिने प्रतिवेदनमा मनपरी हुँदा त्यसले दीर्घकालीन रुपमा नेपालको अर्थतन्त्रमै असर गर्छ ।’

आइक्यानले सजग त गराउँछ तर नीति छैन 

लेखा व्यवसायको नियम गर्ने निकाय आइक्यानको नीतिअनुसार आइक्यानको सदस्यता नलिएका जो–कोहीले आफ्नो नामको अगाडि सिए लेख्न पाउँदैनन् । तर अरुलाई भन्दा सिए हुँ भन्न पाइँदैन भन्ने नियम हुनु असम्भव भएका कारण पनि यसखाले गैरसिएहरुले आफूलाई सिए भएको भन्दै अनावश्यक फाइदा लिइरहेका छन् । यता यसखाले गैरसिएहरुले ल्याएका कामहरुमा केही हजार लिएर सहीछाप लगाउने आफ्ना सदस्यलाई पनि आईक्यानले कारबाही गर्न सकेको छैन । आइक्यान सम्बद्ध एक सिए भन्छन्, ‘आइक्यानले यसबारे जनचेतना फैलाउन नसकेका कारण यस्तो भइरहेको छ ।’ यता केहि समयअघि कन्सलटेन्सीहरुलाई लेखापरिक्षण सम्बन्धि काम गर्ने भन्दै बिज्ञापन नगर्न समेत आइक्यानले निर्देशन दिएको थियो । तर बिज्ञापन नगरी मनलाग्दी गर्नेहरुको भने कमी भएको छैन ।

• पहिलोन्यूज